Dbanie o higienę miało istotne znaczenie w codziennym życiu dawnych Słowian. Ich praktyki pielęgnacyjne bazowały głównie na zasobach dostępnych w otoczeniu, zwłaszcza na roślinach oraz wodzie¹.
Łaźnie – oczyszczenie ciała i ducha
Słowianie regularnie korzystali z łaźni parowych, nazywanych baniami¹. Łaźnie pełniły funkcje nie tylko higieniczne, ale także społeczne oraz zdrowotne. Budowano je z drewna, ogrzewając wnętrze kamieniami polewanymi wodą². Ludzie używali witkami brzozowymi lub dębowymi, by oczyścić skórę, poprawić krążenie krwi oraz zrelaksować się po trudach dnia².
Pierwsze wzmianki historyczne o słowiańskich łaźniach pochodzą z relacji arabskiego kupca i podróżnika Ibrahima ibn Jakuba z X wieku¹.
Mydło – jak powstawało?
Słowianie znali i wykorzystywali mydło na co dzień. Robili je z tłuszczu zwierzęcego zmieszanego z ługiem drzewnym, pozyskiwanym ze spalonego drewna³. Dodatkowo korzystali z naturalnych detergentów, na przykład mydlnicy lekarskiej. Roślina ta zawiera saponiny, które powodują pienienie się wody, idealnie nadając się do prania ubrań i mycia ciała³.
Liście bzu hebdu pomagały im także w walce z insektami. Używali ich, aby odstraszyć pluskwy, wszy i inne pasożyty³.
Włosy i zarost – ważny element higieny
Dbanie o włosy miało dla Słowian nie tylko znaczenie higieniczne, ale też społeczne. Grzebienie wykonywali z drewna, rogu oraz kości, często je ozdabiając⁴. Dzięki nim mogli skutecznie usuwać insekty z włosów, a także układać modne fryzury.
Chociaż brzytwy były rzadkie, posiadali inne narzędzia do pielęgnacji zarostu. Znaleziono również narzędzia do usuwania owłosienia, na przykład obcęgi oraz nożyce⁴. Często używali zwierciadeł, co świadczy o trosce o wygląd zewnętrzny⁴.
Do farbowania, pielęgnacji oraz wzmocnienia włosów używali naturalnych metod. Popularne były ziołowe płukanki z pokrzywy lub rumianku⁴.
Odzież – dbanie o czystość ubrań
Odzież Słowian była wykonana głównie z lnu, wełny oraz skór zwierząt. Tkaniny te regularnie prali, stosując mydło lub środki naturalne, takie jak popiół drzewny³. Pranie odbywało się zazwyczaj w jeziorach, rzekach lub specjalnych naczyniach.
Domostwa Słowian chronili przed insektami, bieląc ściany wapnem. Był to skuteczny sposób na zapobieganie rozmnażaniu się pasożytów³. Dodatkową ochroną były wiązki ziół wieszane w pomieszczeniach.
Higiena jamy ustnej – naturalne metody
Słowianie nie posiadali pasty do zębów w dzisiejszym znaczeniu. Zamiast tego używali gałązek brzozy, dębu lub wierzby do oczyszczania zębów⁵. Żuli także miętę, szałwię lub rumianek, by odświeżyć oddech oraz oczyścić jamę ustną⁵.
Tatuaże i ozdoby ciała
Tatuaże były powszechne wśród niektórych plemion słowiańskich. Pełniły rolę symboli statusu społecznego lub przynależności plemiennej. Miały także znaczenie magiczne oraz ochronne⁶. Najczęściej przedstawiały geometryczne wzory, spirale, symbole zwierząt lub znaki solarne.
Podsumowanie – świadoma dbałość o higienę
Słowianie dbali o higienę mimo ograniczeń technologicznych. Ich metody były naturalne, ale skuteczne. Dbałość o czystość ciała, odzieży oraz domów miała również znaczenie kulturowe i społeczne.
Bibliografia
¹ Historia mniej znana i zapomniana, „Łaźnie i higiena u dawnych Słowian”,
https://historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com/2015/12/15/laznie-i-higiena-u-dawnych-slowian/
² Historycy.org, „Mydło u dawnych Słowian”,
https://www.historycy.org/index.php?showtopic=67547
³ Archiwa Winland, „Higiena u Słowian”,
https://archiwa.winland.pl/obcy/obcy/2015/014_glowizna.php
⁴ BioKap, „Jak kiedyś dbano o włosy?”,
https://biokap.pl/jak-kiedys-dbano-o-wlosy-2
⁵ Etnosłowianie.pl, „Higiena jamy ustnej u dawnych Słowian”,
https://etnoslowianie.pl/higiena-jamy-ustnej-u-slowian
⁶ Rodzime Wiadomości, „Tatuaże u dawnych Słowian”,
https://rodzimewiadomosci.pl/tatuaze-u-dawnych-slowian
